Giải cưỡi ngựa huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai là lễ hội truyền thống có lịch sử hình thành và phát triển hàng trăm năm, do cộng đồng các dân tộc Mông, Tày, Phù Lá… sinh sống trên các xã của huyện tổ chức. Hiện nay, trên địa bàn huyện Bắc Hà còn rất nhiều hộ gia đình nuôi ngựa và chăm sóc ngựa sinh sản để cung cấp những con ngựa đua tốt nhất.
Lịch sử hàng trăm năm của giải cưỡi ngựa
Lễ hội đua ngựa huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai ra đời từ rất lâu không ai còn biết chính xác năm nào. Tuy nhiên, theo các cụ cao niên người Tày, Mông kể lại thì lễ diễu hành ngựa của đồng bào đã có từ mấy đời nay rồi. Lúc ban đầu, hoạt động này chỉ là diễu hành, sau đó nhiều thanh niên đã cưỡi ngựa để chạy thi vừa để mua vui, vừa chứng tỏ bản thân cho các cô gái.
Những năm đầu thế kỷ XX, lễ diễu hành ngựa được tổ chức vào ngày Ngọ của tuần đầu tiên hoặc tuần thứ hai sau Tết Nguyên đán để cầu may, cầu một năm canh tác mới bội thu. Sau lễ diễu hành là hoạt động vui chơi, giải cưỡi ngựa, bắn súng được tổ chức và sau đó cứ định kỳ vào ngày Ngọ đầu tiên sau Tết Nguyên đán các dân tộc lại đua nhau tham dự.
Sau đó, thấy việc thi cưỡi, thi chạy của các chàng kỵ sĩ thu hút ngày càng nhiều người xem, nên đại diện các thôn bản bắt đầu tổ chức hội đua cho mọi người. Đây cũng được xem như tiền thân của lễ hội đua ngựa sau này của huyện Bắc Hà.
Đến giai đoạn sau, nối tiếp truyền thống giải cưỡi ngựa của đồng bào các dân tộc, vào khoảng những năm 1960 – 1975, huyện đội Bắc Hà bắt đầu tổ chức các cuộc thi cưỡi ngựa bắn súng, rèn luyện quân binh và hoạt động này duy trì đến cuối những năm 80 của thế kỷ XX.
Giải đua ngựa qua lời kể của người dân Bắc Hà
Theo ông Vàng Văn Xiểu (SN 1943, người Tày, trú tại thôn Na Lo, xã Tà Chải, thị trấn Bắc Hà) cho biết: “Trong cuộc thi cưỡi ngựa bắn súng do huyện đội tổ thức vào năm 1972 đã có rất nhiều thanh niên tham gia và nhiều người đã thi đấu tốt, vừa cưỡi ngựa, vừa bắn súng rất giỏi, nên đã đạt được nhiều giải thưởng. Hiện trong huyện có tôi cùng hai cụ cao niên đã tham gia giải năm 1972 vẫn còn sống”.
Ông Xiểu bồi hồi nhớ lại thời trai trẻ của mình: “Từ khi 20 tuổi, tôi đã biết đua ngựa, bắn súng thành thạo lắm rồi. Khi huyện đội tổ chức giải, các đoàn đua hừng hực khí thế tham dự, giải kéo dài cả ngày. Vô địch giải đua ngựa tôi nhận được phần thưởng là chiếc áo len, không biết giá trị bao nhiêu nhưng tôi quý nó lắm, còn chú ngựa của tôi chiến thắng thì được tặng 3kg ngô. Sau cuộc đua, mọi người còn được chiêu đãi một bữa no nê rồi mới về”.
Những lần đi chợ, đây là dịp các chàng trai trổ tài cưỡi ngựa, giải cưỡi ngựa. Sau cuộc đua, người thua sẽ phải trả tiền rượu, người thắng sẽ được mời ăn món thắng cố, cùng nhâm nhi những ly rượu ngô cay nồng là đặc sản nơi đây. Cứ thế cưỡi ngựa như một thói quen hằng ngày của người dân Bắc Hà.
Đến năm 2007, UBND huyện Bắc Hà khôi phục lại lễ hội đua ngựa truyền thống của dân tộc và tổ chức thường niên. Hoạt động này còn gắn liền với việc phát triển du lịch của địa phương, từ đó thu hút các nài ngựa trên địa bàn huyện và các tỉnh bạn tham gia, tạo thành ngày hội văn hóa, thể thao, du lịch đặc sắc của Bắc Hà vào dịp mùa hè hằng năm. Năm 2021, Lễ hội đua ngựa Bắc Hà được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Giải đua ngựa tại Bắc Hà cùng nhà vô địch
Giải đua ngựa truyền thống tại cao nguyên trắng Bắc Hà năm 2022 được tổ chức là lần thứ 15, tuy nhiên anh Huỳnh đã tham gia 12 năm liên tiếp. Cùng với đó, người đàn ông này ẵm rất nhiều giải thưởng được tổ chức trong và ngoài tỉnh trong những năm qua.
Anh Vàng Văn Huỳnh hân hoan chia sẻ: “Trong 3 năm từ 2011-2013, tại giải đua huyện Bắc Hà, tôi đã liên tiếp giữ danh hiệu vô địch mà đến nay chưa ai phá bỏ được kỷ lục này. Vinh hạnh lắm, nhưng may mắn của tôi là chọn được chú ngựa tốt, người bạn này đã theo tôi đi đến hàng chục giải đấu cho đến bây giờ”.
Năm 2010, anh Huỳnh mua cho mình con ngựa đầu tiên khi ấy nó chỉ mới 4 tuổi. Suy nghĩ khi ấy là có một người bạn hỗ trợ trong việc làm nương rẫy, mang vác lương thực, nhưng theo phong trào của địa phương nên anh mang ngựa tham gia giải cưỡi ngựa. Bất ngờ khi chú ngựa thường ngày nay đã hóa ngựa đua, chạy bứt tốc trên đường đua, khiến nhiều đối thủ chạy sau “hít bụi”, tuy nhiên năm ấy chưa đạt được giải.
Về nhà, chú ngựa như người bạn thân, anh Huỳnh chăm sóc kỹ hơn. Đến năm 2011, “người bạn” ấy đã giúp anh Huỳnh đạt giải vô địch trong niềm hân hoan của người thân và tất cả mọi người. Sau 12 năm gắn bó, tinh thần chiến đấu của cặp bài trùng này vẫn có phong độ cao khi nằm trong top những nài ngựa có phần thi xuất sắc, bước vào vòng chung kết năm 2022.
Trên đây là những thông tin về giải cưỡi ngựa của người dân Bắc Hà, mong rằng bạn đã có thêm những thông tin bổ ích nếu đang tâm về nội dung đua ngựa.
